Steifer Marian Jan (1889–1945?), pułkownik dyplomowany Wojska Polskiego, działacz społeczny i sportowy, szachista.
Ur. 9 VIII w Bolechowie (Wołoska Wieś, pow. Dolina) w Galicji wschodniej, był synem Tomasza, administratora majątku rumuńskiej rodziny Steiberów, i Bronisławy z Makanów.
Do ósmego roku życia mieszkał S. w Krynicy, a następnie od r. 1897 we Lwowie, gdzie od r. 1901 uczęszczał do III Gimnazjum im. Franciszka Józefa. W czasach szkolnych działał w organizacjach sportowych, m.in. współtworzył gimnazjalne kółko gimnastyczne (1903) oraz kluby piłkarskie «Lechia» (1905) i «Pogoń» (1907; został w nim członkiem zarządu) oraz grał przez wiele lat jako bramkarz (także w meczach z klubami: węgierskimi, czeskimi i austriackimi). Uprawiał również inne dyscypliny sportu: łyżwiarstwo, wioślarstwo, tenis i narciarstwo. W l. 1904–7 należał do tajnej młodzieżowej organizacji niepodległościowej. Po maturze (11 VI 1908) wstąpił na Wydz. Geodezji Szkoły Politechnicznej we Lwowie, ale w r. 1910 przeniósł się na Wydz. Prawa Uniw. Lwow. Brał udział w tym okresie w szachowych mistrzostwach Lwowa. Od r. 1913 działał w galicyjskich organizacjach paramilitarnych: Drużynach Sokolich (uczestniczył w ćwiczeniach polowych) i Związku Strzeleckim (z jego ramienia utrzymywał kontakt z Warszawskim Kołem Sportowym). W tym czasie zatrudniony był również przy wytyczaniu tras i szlaków drogowych w Karpatach.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej, w r. 1914, został S. zmobilizowany do armii austro-węgierskiej jako jednoroczny ochotnik; początkowo służył w 1. p. artylerii fortecznej w Wiedniu, a od 5 IX t.r. w 11. baonie saperów w Kiralyhaza na Węgrzech. Od 17 IX do 16 IV 1915 uczył się w Szkole Oficerów Rezerwowych w Krems nad Dunajem. W lipcu t.r. został skierowany na front włoski, gdzie dowodził plutonem saperów. Dn. 1 I 1916 otrzymał awans na podporucznika, a 1 II 1918 na porucznika. Dn. 8 X t.r. przyjechał na urlop do Lwowa; zaskoczony 1 XI wybuchem walk z Ukraińcami, wziął udział w obronie miasta. Dn. 22 XI wstąpił do WP i został dowódcą komp. saperów w dowodzonym przez płk. Gustawa Paszkiewicza 1. Pułku Strzelców Wpol. Równocześnie ze służbą wojskową kontynuował studia na Uniw. Lwow. i 24 III 1919 obronił doktorat z prawa przygotowany pod kierunkiem Piotra Stebelskiego. Dn. 25 IV t.r. razem z rtm. Pawłem Żółtowskim wsławił się brawurową akcją, w wyniku której odparto Ukraińców nacierających na Lwów od strony Pasiek Zubrzyckich; otrzymał za to Medal Orląt Lwowskich. Od 13 V t.r. służył w 6. baonie saperów w Przemyślu. Skierowany t.r. do Wyższej Szkoły Wojennej, 2 I 1920 rozpoczął II kurs wojenny, przerwany 17 IV t.r.; został oddelegowany do Oddziału IV Sztabu Generalnego Naczelnego Wodza na Ukrainie. Po awansie 10 VI do stopnia kapitana (ze starszeństwem od 1 VI 1919) pracował w Oddz. IV Sztabu Generalnego w Warszawie. Dn. 2 I 1921 wrócił na drugi etap studiów do Wyższej Szkoły Wojennej, a po ukończeniu nauki 8 IX t.r. objął stanowisko szefa sztabu 17. DP w Gnieźnie. W r. 1922 uzyskał awans na stopień majora. Wg „Rocznika oficerskiego” z r. 1923 był szefem sztabu w 5. p. saperów w Krakowie. Od stycznia 1924 pełnił w Poznaniu obowiązki Szefa Ekspozytury nr 3 II Oddz. Sztabu Generalnego, prowadzącej działalność na terenie Prus Wschodnich, Wolnego M. Gdańska, Pomorza Zachodniego i rejonów przygranicznych. Włączył się w działalność Poznańskiego Klubu Szachistów (1925) i z jego ramienia uczestniczył w r. 1926 w zjeździe założycielskim Polskiego Związku Szachowego (PZSzach.). Brał udział w rozgrywkach szachowych zarówno indywidualnych, jak i drużynowych: m.in. w r. 1927 o puchar PZSzach. w Łodzi i w r. 1929 w I Drużynowych Mistrzostwach Polski w Królewskiej Hucie (obecnie Chorzów); dwukrotnie zdobył tytuł mistrza Poznania (1927, 1930). Współredagował wówczas kilka kącików szachowych w miejscowej prasie i publikował na ten temat artykuły, m.in. Przed turniejem szachowym o mistrzostwo Poznania („Dzien. Pozn.” 1926 nr z 30 X).
Dn. 31 VIII 1927 zdał S. funkcję szefa Ekspozytury i został zastępcą dowódcy 10. p. saperów (do 8 V 1929); w tym czasie, dn. 30 I 1928, otrzymał awans na podpułkownika (starszeństwo od 1 I t.r.). Następnie do 29 XII 1930 dowodził 7. p. saperów (przeorganizowanym w r. 1929 w 7. baon saperów); w okresie 3 IX – 29 XII 1930 dowodził 3. Brygadą Saperów. Dn. 30 XII objął funkcję I Oficera Sztabu w Inspektoracie Armii w Warszawie. Podjął też wtedy wykłady w katedrze Taktyki Saperów w Wyższej Szkole Wojennej. W Warszawie kontynuował działalność sportową; był w l. 1932–3 wiceprezesem Wojskowego Klubu Sportowego «Legia», a w l. 1933–8 wiceprezesem Polskiego Związku Lawn-Tenisowego, Polskiego Związku Piłki Nożnej i PZSzach. Wraz z Dawidem Przepiórką i Bronisławem Nakoniecznikoff-Klukowskim wchodził w skład delegacji, która 25 II 1933 wręczyła dyplom członka honorowego PZSzach marsz. Józefowi Piłsudskiemu. W r. 1935 współorganizował w Warszawie VI Olimpiadę Szachową, a w r. 1939 wszedł do Rady Naczelnej PZSzach. Sam uczestniczył w turniejach II kategorii i mistrzostwach Warszawskiego Tow. Zwolenników Gry Szachowej; stoczył pojedynki m.in. z arcymistrzem Przepiórką (remis) oraz mistrzami świata A. Alechinem (1928, przegrana) i J. R. Capablanką (1935, wygrana). W l. trzydziestych redagował kącik szachowy w „Polsce Zbrojnej”, utrzymując go na wysokim poziomie; w artykule Szachy (1935 nr z 15 i 17 VIII) dokonał m.in. charakterystyki czołowych szachistów Polski w przededniu rozpoczęcia VI Olimpiady Szachowej w Warszawie. Opublikował w tym okresie także artykuł Szachy i sztuka wojenna („Szachy” 1937 nr 1–2). Działał we władzach Polskiego Komitetu Olimpijskiego i towarzyszył reprezentacji Polski na Olimpiadzie w Berlinie w r. 1936. Dn. 19 III 1937 został awansowany do stopnia pułkownika. W r.n. powierzono mu stanowisko zastępcy Szefa Biura Przemysłu Wojennego w MSWojsk., gdzie pracował do wybuchu drugiej wojny światowej.
Dn. 4 IX 1939 rozkazem ministra spraw wojskowych gen. Tadeusza Kasprzyckiego, został S. skierowany do Zamościa, celem zorganizowania tam tymczasowego Biura Przemysłu Wojennego. Po przyjeździe zorientował się, że nie ma możliwości realizacji tego zadania, toteż wyjechał do Lwowa, gdzie oddał się do dyspozycji dowódcy obrony miasta gen. Władysława Langnera. Na ostatnim posiedzeniu sztabu obrony Lwowa, 21 IX t.r., protestował przeciw poddaniu miasta Armii Czerwonej, jednak 22 IX wraz z innymi oficerami złożył broń na pl. Bernardyńskim i został internowany. Zbiegł następnie z transportu kolejowego, zmierzającego do obozu w Kozielsku i wrócił do Lwowa, a w październiku przez «zieloną granicę» w Karpatach przeszedł na Węgry. Kiedy 24 IV 1940 władze węgierskie zażądały natychmiastowego zamknięcia Przedstawicielstwa Polskich Żołnierzy Internowanych w Królestwie Węgier (Przedstawicielstwa WP – Podwydziału Polskiego w ramach XXI Dep. Min. Honwedów), a następnego dnia potajemnie opuścił Węgry jego przewodniczący, gen. Stefan Dembiński, wówczas 28 V rząd węgierski, z uwagi na znajomość S-a z czasów pierwszej wojny światowej z ministrem Honwedów gen. K. Barthem, powierzył mu funkcję Przedstawiciela Wojska Polskiego Internowanego w Królestwie Węgier. Nominację tę niebawem zaaprobował emigracyjny rząd RP w Angers, a później też w Londynie. Do obowiązków S-a należało m.in. uzgadnianie z władzami węgierskimi spraw internowanych żołnierzy, inspekcje obozów, prowadzenie ewidencji, udzielanie pomocy materialnej. Po zawieszeniu działalności ambasady RP oraz konsulatów i placówek wojskowych był S. jedynym oficjalnym przedstawicielem Polski na Węgrzech. Starając się prowadzić politykę kompromisową wobec władz węgierskich i rządu RP na uchodźstwie, w sprawie ewakuacji do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie zajmował stanowisko chwiejne. W maju 1941, na podstawie meldunku por. K. Morvay, oficjalnego tłumacza Przedstawicielstwa, został oskarżony o nielegalne rozmowy z władzami węgierskimi, których celem miało być nawiązanie bliżej nieokreślonych kontaktów z poselstwem niemieckim; wspominano wręcz o próbie powołania rządu polskiego współpracującego z Niemcami. Dn. 9 V 1941 oddał się S. do dyspozycji Sądu Obywatelskiego, zwołanego przez wikariusza apostolskiego mjr. kapelana Piotra Wilka-Witosławskiego, kierownika Katolickiego Duszpasterstwa Polskiego nad Uchodźcami na terenie Węgier, w porozumieniu z Bohdanem Stypińskim, przewodniczącym Komitetu Obywatelskiego ds. Opieki nad Uchodźcami. Sąd «nie znalazł [...] podstawy uprawniającej do przyjęcia, jakoby płk dypl. dr Marian Steifer świadomie i celowo zmierzał do wytworzenia wśród Polaków ośrodka porozumienia i współpracy z Niemcami», uznał jednak, że «podejmując bez wiedzy i zgody władz polskich prywatną rozmowę [...] z Karolyi Barth, przekroczył zakres swoich kompetencji, a więc naruszył swoje obowiązki wojskowe i obywatelskie». Premier Władysław Sikorski wezwał S-a do złożenia dymisji, a rząd RP zwrócił się w marcu 1942 do władz węgierskich z prośbą o usunięcie go z zajmowanego stanowiska. S. dłuższy czas zwlekał z ustąpieniem i dopiero 24 III t.r. Barth został poinformowany przez szefa XXI Oddziału Dep. Min. Honwedów, płk. Z. Baló o zwolnieniu S-a i powołaniu w jego miejsce ppłk. Aleksandra Króla. S. został osadzony w ciężkim obozie dla internowanych w Siklós, jednak z uwagi na dolegliwości zdrowotne (reumatyzm) i brak udowodnionej winy został przeniesiony do obozu w letniskowej miejscowości Pesthidegut, gdzie przebywał do r. 1945. Po wkroczeniu t.r. na Węgry Armii Czerwonej ukrywał się w Budapeszcie. Zadenuncjowany przez swego byłego kierowcę, został w maju aresztowany przez NKWD i ślad po nim zaginął. Wg J. Antalla był więziony niedaleko Budapesztu i jeszcze t.r. rozstrzelany; wg rodziny został wywieziony do jednego z łagrów na Syberii. S. był odznaczony m.in. Krzyżem Walecznych (1921) i francuską Legią Honorową (1938).
W małżeństwie zawartym w r. 1918 z Heleną z Jaworskich miał S. troje dzieci: Jerzego (18 I 1919 – 5 X 1939), który poległ w bitwie pod Wolą Gułowską, Halinę (ur. 22 V 1920), zamężną Grzybińską, i Mieczysława (3 III 1926–21 IX 1996), inżyniera, kapitana jachtowego, żołnierza AK (pseud. Sztywny).
Księga pamięci kadetów II Rzeczypospolitej, W. 2001 (dot. syna S-a Mieczysława); Litmanowicz W., Giżycki J., Szachy od A do Z, W. 1987 s. 1145–6; Słownik biograficzny szachistów polskich, W. 1995 I 12, 17, 70, 73, 81 (T. Wolsza); Tuszyński B., Księga sportowców polskich ofiar II wojny światowej 1939–1945, W. 1999 (fot.); – Antoniewicz Z., Rozbitkowie na Węgrzech, W. 1987; Biegański W., Jeszcze o «sprawie płk Steifera», „Życie Warszawy” 1977 nr 140; tenże, Sprawa pułkownika Steifera, tamże 1977 nr 39; Ćwiek H., Obrona Śląska przed wpływami niemieckiego wywiadu w latach 1933–1939, Kat. 1999; Gaja J., Woltmann B., Zarys historii sportu w Polsce 1867–1997, Gorzów Wpol. 1999 s. 49; Hałys J., Piłka nożna w Polsce, W. 1981 I 52, 58, 67, 73, 80, 92, 94–5, 107, 111, 119, 134, 150–1, 195, 207 (fot.); Isakiewicz E., Czerwony ołówek. O Polaku, który ocalił tysiące Żydów, W. 2003 s. 53–5, 99; Jędrzejewicz W., Cisek J., Kalendarium życia Józefa Piłsudskiego, W. 1998 III; Księga pamiątkowa poświęcona 35-leciu działalności Lwowskiego Klubu Sportowego „Pogoń”, Lw. 1939 s. 353 (fot. nr 3, 8); Kwilecki A., Szachy w Poznaniu 1839–1988, P. 1990 s. 34–6, 39, 44, 51–2, 54, 65–7, 69–70, 73, 75–6, 83–4, 90–2, 94, 177, 182, 187; Lagzi I., Droga żołnierza polskiego przez węgierską granicę w latach 1939–1941, P. 1987 s. 18, 178, 199–200, 231–2, 273; tenże, Uchodźcy polscy na Węgrzech w latach drugiej wojny światowej, W. 1980 s. 82, 94, 105, 164, 255–7; Litmanowicz M., VI Wszechświatowa Olimpiada Szachowa – Warszawa 1935, W. 1995 s. 7, 17; Lubczyk G., Polski Wallenberg. Rzecz o Henryku Sławiku, W. 2003; Lwów i Wilno w ekstraklasie. Dzieje futbolu kresowego, Kat. 1999 s. 18, 84; Ostoja-Mitkiewicz W., Wojna jest grzechem. Przykłady braterstwa polsko-węgierskiego w czasie II wojny światowej, W. 2001; Tokarski A., W gościnie u bratanków Węgrów, Tor. 1998; Tomczak E., Wyszyński K., Ponichtera H., Oficerska Szkoła Artylerii w Toruniu 1923–1992. Zarys dziejów, Tor. 1992; W 50-lecie powstania Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, Red. W. Chocianowicz, Londyn 1969; Wolsza T., Wojenne losy płk. Steifera, „Szachista” 1996 nr 7 s. 202 (fot.); – Lachowicz-Czechowicz T., Dziennik egerski, zapiski komendanta obozu oficerów polskich na Węgrzech 1939–1944, Red. A. Przewoźnik, W. 2003; Przyczynek do losów żołnierzy polskich internowanych na Węgrzech. Relacja płk. Zoltána Baló, Oprac. E. Lászlo, „Przegl. Hist.-Wojsk.” R. 5: 2004 nr 2 s. 227–46; Rocznik oficerski, W. 1923, 1924, 1928, 1932; – Mater. autora: List wnuka S-a, Tomasza z 6 X 1995; Zbiory rodzinne: Świadectwo dojrzałości S-a, dyplom doktorski Uniw. Lwow., opis czynu w Pasiekach Zubrzyckich przez Władysława Suchcitza z 5 V 1931, poświadczenie płk. Waleriana Sikorskiego z 1 V 1931, Karta Ewidencyjna Komisji Weryfikacyjnej WP z r. 1919, Karta Ewidencyjna WP z 28 X 1921, Arkusz Ewidencyjno-Kwalifikacyjny WP z 1 III 1928, oświadczenie mjr. Juliusza Zagórskiego z 9 VII 1948, zaświadczenie Lwow. Klubu Sportowego «Pogoń» z 4 V 1931, listy do żony z l. 1915–18; – Informacje Andrzeja Przewoźnika z W., m.in. na podstawie CAW (teczka personalna S-ego, sygn. 1769/89/4868); Informacje córki, Haliny Steifer-Grzybińskiej z W.
Tadeusz Wolsza